OLAĞANÜSTÜ BİR BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

Zonguldak Doğası ve Yaban Hayatı

Zonguldak ili Batı Karadeniz Bölgesinde ve deniz kenarında yer alan bir ilimizdir. Konumu itibariyle bölgenin tipik özelliklerine bağlı olarak çoğunluk karışık yaprak döken ağaçlardan oluşan ormanlara sahiptir. Yerleşim yerlerinin çevreleri ise insan etkisiyle tarım alanları ve açılmış orman alanları içerir. Deniz kenarları kumsalların yanında bol miktarda kayalık alanlar içerir. İlden geçen Filyos nehri, Ulutan ve Gülüç Baraj gölleri, irili ufaklı pek çok akarsu gibi tatlı su kaynakları da sulak alanlar oluşturmaktadır.

İlin biyolojik çeşitliliği de bu unsurlar tarafından belirlenmektedir. İl genelinde bugüne kadar yapılan çalışmalara göre Zonguldak ili 80 kadar liken türü, 20 kadar Ciğerotu, 90 kadar Karayosunu türü, 500 kadar Bitki türü, 90 kadar Mantar türü, 130 kadar Kelebek türü, 50 kadar tatlı su balığı türü, 150 kadar deniz balığı türü, 7 amfibi türü, 25 kadar sürüngen türü, 308 kuş türü ve 60 kadar memeli türüne ev sahipliği yapmaktadır.

Tek başına tür sayılarını rakam olarak vermek çok bir anlam ifade etmeyecektir. Bu bakımdan bu Biyolojik çeşitliliğin bazı özel noktalarını vurgulamakta fayda vardır. Zonguldak bölgesi orman yapısı olarak Karadeniz Bölgesinin pek çok bölgesinde görülebilen tipik yaprak döken karışık orman yapısında olsa da özellikle Alaplı ilçesinin yaylaları Türkiye’deki en yaşlı Karışık yaprak döken ormanı ve yine Türkiye’nin en iyi durumdaki yaşlı porsuk ağaçlarını barındırmaktadır. Bu yaşlı orman habitatı binlerce yıldır doğal haliyle varlığını sürdüren ve görece insan baskısının az olduğu bir bölge olduğu için Kızıl geyik, Ayı, Kurt, Karaca, Porsuk, Ağaç sansarı, Sincap, Yediuyur, ağaç yarasaları, Kara ağaçkakan gibi pek çok tipik orman türünün sağlıklı bir şekilde bulunduğu bir yaşama ortamı sunmaktadır. Alaplı yaylalarındaki bu yaşlı ve doğal orman habitatı belki de türünün Türkiye ve Avrupa’daki en güzel örneğini sunmaktadır. Bölge sakin bir orman içinde yürüyüş yapmak, kamp kurmak, orman ekosistemini gözlemek, dengeye ulaşmış bir orman alanındaki olağan üstü ahengi gözlemek için eşsiz fırsatlar sunmaktadır. Bölge yüksek rakımı ile bütün mevsimleri cömert bir şekilde sergilemekte, kışın kar manzaralarını, güzün en güzel renklerini, baharın bütün coşkusunu, yazın sıcaklığı içindeki yayla serinliğini deneyimleyebileceğiniz benzersiz manzaralar sunmaktadır.

İl barındırdığı kuş türleri bakımından ev sahipliği yaptığı 308 kuş türü ile Türkiye’deki en zengin illerden birisidir. Türkiye’den toplamda 486 kuş türü kaydedilmiş olup kaydedilen kuş türü sayısı 300’ü geçen il sayısı iki elin parmaklarını geçmemektedir. Kara ördek, Çöl ötleğeni ve Paçalı şahinin Türkiye’den ilk fotoğrafları Zonguldak’ta çekilmiştir. 2016 sonrası Türkiye’den tek Alaca çinte kaydı Ocak 2020 ayı içinde Zonguldak’tan gelmiştir. İlde toplamda 308 gibi oldukça yüksek bir sayıda kuş türünün belirlenmesinin yanında oldukça nadir türlerin de görülmesi ilin kuşlar bakımından önemini artırmaktadır. İlin kuşlar bakımından bir diğer önemi de Zonguldak kent merkezi ile Kdz Ereğli arasında deniz kenarında yer alan dik kayalık yamaçlarda yer alan 60 kadar Tepeli karabatak çiftinin ürediği belirlenen alanlardan dolayı bölge Önemli Doğa Alanı (OBK007 Kozlu Kıyıları ÖDA) olarak tanımlanmıştır. Tepeli karabatakların ürediği bir alan kent merkezinde yer alan deniz fenerinin denize bakan kısmındaki dik kayalıklardır. Bu alanı 40-50 m gibi bir mesafeden izleyebilmek için deniz kenarında uygun alanların bulunması kuş gözlemcilerine eşsiz bir gözlem keyfi sunmaktadır. Deniz üzerinden kayalıklara doğru gelen ve havada yavaşlayarak kayalıklara çarpmadan ustaca kayalıklara konan Tepeli karabatakları hem izlemek, hem de çok uygun ışık şartlarında ve oldukça estetik uçuş ve konma anı fotoğraflarını çekmek mümkündür. Hatta türün Türkiye’deki en güzel uçma ve konma görüntülerinin çekilebileceği yerin burası olduğunu söylemek bir abartı olmayacaktır. Ayrıca dik yamaçlardaki 5-10 cm’lik kaya çıkıntılarına bu kuşların nasıl ustaca konduğunu ve sarp kayanın yüzünde kanatlarını güneşe doğru açarak nasıl kurutmaya çalıştığını hayranlıkla izleyeceksiniz. Sınırlı sayıdaki tünekleri konabilmek için bireylerin nasıl birbirleriyle rekabet ettiklerini, kayalık üzerindeki az sayıdaki tünekte çiftlerin nasıl yuva kurduklarını gözleyebileceksiniz. Aslında doyumsuz bir belgeselin gözlerinin önünde yaşanmakta olduğunu göreceksiniz.
İlde deniz, sahil, orman, açık alan, göl, nehir, dere, gölet, kayalık alanlar, tepeler gibi çok sayıda farklı habitat tipi bulunduğu için her bir farklı habitat tipinde farklı türler görmek mümkün olacaktır. Filyos nehrinde, derelerde ve bazı deniz kenarlarında eğer şanslıysanız her an bir Su samuruyla göz göze gelme ihtimaliniz vardır.

Akdeniz foku Ege, Akdeniz ve Marmara denizindeki yaşama alanlarını genişletip eskiden yaşamakta olduğu Karadeniz’e tekrar yayılma şansı bulursa Zonguldak kıyılarındaki eskiden kullandığı Fok mağaralarına tekrar yerleşebilecektir.

Zonguldak bölgesi orman içi açıklıklar, köy yollarının kenarlarındaki açıklıklar, orman kenarları gibi pek çok alanda Nisan-Ağustos döneminde 130 dolayında Kelebek türünü gözlemem ve fotoğraflamak mümkündür. Bu türlerden en çekici olanlarından birisi bütün dünyadaki pek çok kelebek gözlemcisi tarafından dünyanın en güzel kelebeklerinden birisi olarak kabul edilen Tavus kelebeğidir. Ayrıca oldukça nadir türler olan Kafkas fistosu ve Kara hayalet gibi türleri de görmeniz mümkündür.

Bitki gözlemcileri ve fotoğrafçılarının favori grupları olan orkideler, kardelenler, çiğdemler gibi çok güzel çiçekleri olan pek çok bitki türünü de uygun mevsimlerde Zonguldak genelinde görmek mümkündür.

Kısaca Zonguldak ili, temsil ettiği Barı Karadeniz Bölgesinin Yaban Hayatı çeşitliliği en zengin haliyle ve bütün zenginliğiyle bizlere sunmaktadır. Tanımak, tanıtmak, sevmek, korumak ve gelecek nesillerimize daha iyi durumda aktarmak zorundayız.